भारतीय संविधानाच्या कलम ५१ अ मध्ये भारतीय नागरिकांच्या मूलभूत कर्तव्यांची यादी दिली आहे. ही कर्तव्ये भारतीय नागरिकांना त्यांच्या मूलभूत हक्कांच्या जबाबदारीशी जोडतात.
मूलभूत कर्तव्यांची मराठीमध्ये यादी खालीलप्रमाणे आहे:
1. भारतीय संविधानाचे पालन करणे आणि राष्ट्रध्वज आणि राष्ट्रगीताचा आदर करणे.
2. स्वातंत्र्यलढ्याच्या आदर्शांचे पालन करणे.
3. भारताच्या सार्वभौमत्वाचे आणि एकात्मतेचे रक्षण करणे.
4. देशाचे रक्षण करणे आणि आवाहन केले जाईल तेव्हा राष्ट्रीय सेवा करणे.
5. सामाईक बंधुभाव निर्माण करणे आणि स्त्री-पुरुष समानतेचे तत्त्व मान्य करणे.
6. वैज्ञानिक दृष्टिकोण आत्मसात करणे आणि पर्यावरण संरक्षणासाठी प्रयत्न करणे.
7. सक्षम नागरिक म्हणून विकास करणे आणि समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करणे.
8. राष्ट्रीय संपत्तीचा सदुपयोग करणे आणि नष्ट होण्यापासून वाचवणे.
9. स्वच्छता आणि आरोग्य राखणे.
10. शासनाच्या कामकाजात सहभागी होणे आणि लोकशाही मूल्यांचे रक्षण करणे.
मूलभूत कर्तव्ये ही भारतीय नागरिक म्हणून आपल्या जबाबदाऱ्या आहेत. आपण या कर्तव्यांची पूर्तता करून भारताला एक महान राष्ट्र बनवू शकतो.
या कर्तव्यांच्या काही उदाहरणांमध्ये समाविष्ट आहेत:
• मतदान करणे आणि लोकशाही प्रक्रियेत भाग घेणे.
• कर भरणे आणि देशाच्या विकासासाठी योगदान देणे.
• शांतता आणि सुव्यवस्था राखणे.
• प्रदूषणापासून पर्यावरणाचे संरक्षण करणे.
• गरजू लोकांना मदत करणे.
• वैज्ञानिक दृष्टिकोनाचा प्रसार करणे.
हे कर्तव्ये भारतीय नागरिकांना एक जबाबदार आणि सभ्य नागरिक बनण्यास मदत करतात. ते भारतीय लोकशाहीला मजबूत आणि स्थिर बनवतात.