मालमत्तेच्या फौजदारीपात्र अपहाराविषयी - Criminal embezzlement (misappropriation- गैरविनियोग) of property
 |
| Criminal Embezzlement |
प्रॉपर्टीचा अप्रामाणिक Dishonest अपहार – गैरविनियोग-
जो कोणी कोणत्याही जंगम प्रॉपर्टीचा अप्रामाणिकपणाने Dishonestly मिसॲप्रोप्रियेशन करील, किंवा आपल्या उपयोगासाठी स्वतःची म्हणून ती वापरील त्याला, 2 वर्षापर्यंत असू शकेल इतक्या मुदतीची Deadline ची कोणत्या तरी एका वर्णनाच्या इमप्रिजेनमेन्टची किंवा द्रव्यदंडाची किंवा दोन्ही पनिशमेन्ट होतील.
‘अ' हा 'ब ची प्रॉपर्टी 'ब' च्या कब्जातून From possession घेतो व प्रॉपर्टी अशा प्रकारे घेताना ती प्रॉपर्टी त्याची स्वतःचीच By itself आहे असे तो सद्भावपूर्वक In good faith समजतो. ‘अ' चोरीबद्दल दोषी Guilty of theft नाही, पण जर आपली चूक त्याला कळून आल्यानंतर, त्याने ती अप्रामाणिकपणाने Dishonestly आपल्या उपयोगासाठी for use स्वतःची Own म्हणून वापरली, तर तो या प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
‘अ' चे 'ब' बरोबर मैत्रीचे संबंध Friendly relations असून, ‘ब' च्या अनुपस्थितीत तो त्याच्या ग्रंथालयात In the library जातो व 'ब' च्या स्पष्ट संमतीवाचून Without consent एक पुस्तक घेऊन जातो. याबाबतीत वाचण्यासाठी पुस्तक Book to read घेण्याची आपणास 'ब' ची उपलक्षित संमती Appointed-Required Consent आहे अशी 'अ' ची धारणा असल्यास 'अ' ने theft केली असे होत नाही; पण 'अ' ने नंतर त्याच्या स्वतःच्या फायद्यासाठी पुस्तकाची विक्री केली तर, तो या प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
‘अ' व 'ब' हे एका घोड्याचे संयुक्त मालक Joint owner असून, घोडा वापरण्याच्या उद्देशाने 'अ' तो 'ब' च्या From possession कब्जातून घेऊन जातो, याबाबतीत 'अ' ला त्याघोड्याचा वापर करण्याचा हक्क Claim असल्याने 'अ' ने त्या घोड्याचा Dishonestly गैरविनियोग केला असे होत नाही; पण जर 'अ' ने घोड्याची विक्री केली आणि विक्रीपासून from sales मिळालेली सर्व आवकIncoming स्वतःच्या उपयोगासाठी वापरली तर, तो या प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
‘अ' ला कोरे पृष्ठांकन असलेली 'ब' वी सरकारी वचनचिठ्ठी Government Promise Letter सापडते. ती वचनचिठ्ठी Letter of promise 'ब' ची आहे हे माहीत असून, ‘अ' ती एका बँक व्यवसायिकाकडे कर्जाचे तारण Loan mortgage to a banker म्हणून गहाण ठेवतो, असे करताना पुढे केव्हा तरी ती वचनचिठ्ठी 'ब' ला परत देण्याचा त्याचा उद्देश आहे, तरीही 'अ' ने या प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
जी व्यक्ती आपणास अन्य कोणाही व्यक्तीच्या कब्जात In the possession of the person नसलेली प्रॉपर्टी Found गवसली असता, मालकाकरिता ती जपून ठेवण्यासाठी To preserve it for the owner, किंवा त्याला ती परत करण्यासाठी अशी प्रॉपर्टी घेईल ती व्यक्ती अप्रामाणिकपणाने Dishonestly ती प्रॉपर्टी घेत नाही, किंवा तिचा misappropriation- गैरविनियोग करीत नाही व त्या क्राईमबद्दल गिल्टी होत नाही. पण तिला त्या प्रॉपर्टीचा मालक owner माहीत असून, किंवा शोधण्याचे साधन तिला उपलब्ध असून, अथवा तिने ओनरला शोधून काढण्यासाठी आणि त्याला नोटीस देण्यासाठी वाजवी साधनांचा अवलंब केला असून, ओनरला त्या प्रॉपर्टीची मागणी करणे शक्य होण्याइतपत वाजवी मुदतीपर्यंत तिने ती ठेवून घेतली आहे असे होण्यापूर्वी जर तिने आपल्या उपयोगाकरिता स्वतःची म्हणून वापरली तर, ती वर व्याख्या केलेल्या क्राईमबद्दल गिल्टी होते.
प्रॉपर्टीचा ओनर कोण आहे किंवा अमुक एक विशिष्ट व्यक्ती प्रॉपर्टीची मालक आहे हे सापडणाऱ्यास माहीत असले पाहीजे, अशी आवश्यकता नाही. ती स्वतःची म्हणून वापरताना तो, ती स्वतःची प्रॉपर्टी असे समजत नाही, किंवा प्रॉपर्टीचा खरा ओनर सापडू शकत नाही, असे तो सद्भावपूर्वक In good faith समजत नाही एवढे पुरेसे आहे.
‘अ' ला भररस्त्यावर 2 रुपये सापडतो, तो 2 रुपया कोणाचा आहे हे त्याला माहीत नाही. ‘अ' तफ 2 रुपया उचलतो. याबाबतीत 'अ' ने प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग हा क्राईम केलला नाही
‘अ' ला bank note अंतर्भूत असलेले एक Letter रस्त्यात सापडते. Letter तील सूचना व मजकूर वाचून ती bank note कोणाची आहे हे त्याला समजते. तो ती note स्वतःची म्हणून वापरतो. ‘अ' हा प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
धारणकर्त्याला प्रदेय असलेला एक धनादेश A cheque payable to the holder 'अ' ला सापडतो. तो चेक कोणाकडून गहाळ Missing झाला असावा याविषयी त्याला अंदाज बांधता येत नाही; पण ज्याने तो चेक काढला त्याचे नाव त्यावर दिसते. चेक कोणाच्या नावे काढण्यात आला होता हे ती व्यक्ती आपणास सांगू शकेल हे 'अ' ला माहीत आहे. ओनरचा शोध घेण्याचा प्रयत्न न करता 'अ' तो चेक स्वतःचा म्हणून वापरतो. ‘अ' हा प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
‘अ' चे पैशांनी भरलेले पाकिट A wallet full of money खाली पडताना 'ब' पाहतो. ‘अ' ला परत देण्याच्या उद्देशाने 'ब' ते पाकीट A wallet उचलतो, पण नंतर ते स्वतःच्या उपयोगाकरिता स्वतःचे For own use Own म्हणून वापरतो. ‘ब' ने प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग हा क्राईम केलला आहे.
‘अ' ला A wallet full of money पैशांनी भरलेले पाकीट सापडले, ते कोणाचे आहे हे त्याला माहीत नाही. ते A wallet पाकीट 'ब' चे आहे असे त्याला नंतर समजले व तो ते आपल्या उपयोगाकरिता For use स्वतःचे म्हणून वापरतो. ‘अ' हा प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
‘अ' ला Precious ring मुल्यवान अंगठी सापडते, ती कोणाची आहे हे त्याला माहीत नाही ओनरचा शोध घेण्याचा प्रयत्न न करता 'अ' ती ring ताबडतोब विकतो. ‘अ' हा प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग या क्राईमबद्दल दोषी Guilty आहे.
मृत व्यक्तीच्या मृत्यूसमयी At the time of death of the deceased तिच्या कब्जात in possession असलेल्या प्रॉपर्टीचा अप्रामाणिकपणाने Dishonestly गैरविनियोग misappropriation- -
मृत व्यक्तीच्या कब्जात in possession कोणतीही प्रॉपर्टी तिच्या मृत्यूच्या वेळी At the time of death होती आणि असा कब्जा possession घेण्यास विधितः हक्कदार Legally entitled असलेल्या कोणत्याही व्यक्तीच्या कब्जात त्यानंतर ती नाही हे माहीत असून जो कोणी अशा प्रॉपर्टीचा अप्रामाणिकपणाने Dishonestly गैरविनियोग misappropriation करील, किंवा आपल्या उपयोगासाठी ती स्वतःची म्हणून वापरील त्याला, 3 वर्षापर्यंत असू शकेल इतक्या मुदतीची Deadline ची कोणत्या तरी एका वर्णनाच्या इमप्रिजेनमेन्टची पनिशमेन्ट होईल व तो द्रव्यदंडासही पात्र होईल आणि जर अशा व्यक्तीच्या मृत्यूच्या वेळी At the time of death of the person, क्रिमिनल हा क्लार्क किंवा सर्व्हन्ट म्हणून तिच्या नोकरीत असेल तर, इमप्रिजेनमेन्ट 7 वर्षापर्यंत असू शकेल.
काही फर्निचर व पैसा Furniture and money कब्जात in possession असताना 'अ' हा त्याचा सर्व्हन्ट असा कब्जा घेण्यास हक्कदार असलेल्या कोणत्याही व्यक्तीच्या कब्जामध्ये पैसा जाण्यापूर्वीच Before any money goes into the possession of any person त्या पैशांचा अप्रामाणिकपणाने Dishonestly गैरविनियोग misappropriation करतो. ‘अ' ने प्रॉपर्टीचा Dishonest गैरविनियोग हा क्राईम केलला आहे.