Can Working Women Ask For Alimony In India? 

कुसुम भटिया v/s सागर सेठी

 

१. भारतातील एक कामकाजी बाई तिच्या पालणपोषण तसेच राहणीमानानुसार उत्तम मासिक वेतन मिळवत असेल तर तिला पोटगी मागण्याचा अधिकार रहात नाही. पण ती त्याच्या अज्ञान मुलांकरिता ( अविवाहीत मुलीकरिता) पोटगी मागू शकते.

2. घटस्फोटामुळे पत्नी स्वतःचे भरण पोषण करु शकत नसेल तर तिला पोटगी मिळेल परंतु काम करणार्‍या महिला व्यावसायिकांचे काय? उत्पन्नाचे स्त्रोत असल्यास एखाद्या स्त्रीला पोटगी मिळू शकते? उत्तर होय आहे; नोकरी करणारी महिला आपल्या उत्पन्नावर आणि राहणीमानानुसार पोटगी मिळण्यास पात्र आहे.

3. पूर्वी भारतात काम करणार्‍या महिलांना कोणत्याही प्रकारचे पोटगी किंवा देखभाल दिली जात नव्हती परंतु वेळेत बदल झाल्याने आणि कायद्यात त्यानंतरच्या सुधारणांमुळे काही विशिष्ट परिस्थितीत नोकरदार पत्नीस पोटगी किंवा तिची देखभाल केली जाते.

4. जेव्हा आपण एखादी नोकरी करणारी स्त्री म्हणतो, तेव्हा आम्ही एखाद्याला आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र आणि आर्थिक गरजा भागविण्यास सक्षम असलेल्याचा विचार करतो परंतु कधीकधी विवाहित महिलांच्या बाबतीत ते आपल्या गरजा भागविण्यासाठी पुरेसे पैसे कमवत नसतात आणि काही प्रमाणात पतींवर अवलंबून असतात. या महिला काही खास पोटगीचा दावा करण्यास पात्र आहेत.

5. नोकरी करणार्‍या पत्नीची देखभाल करण्यामागील मुख्य कारण म्हणजे वैवाहिक घर सोडल्यानंतर पत्नीला अनेक समस्यांचा सामना करावा लागतो आणि बर्‍याच सुखसोयीपासून वंचित रहावे लागते. तर, पोटगीच्या रूपातील आर्थिक सांत्वन तिला थोडीशी दिलासा देते.

6. घटस्फोटानंतर, स्त्रियांना तिच्या वैवाहिक घरात असलेल्या समर्थनाशिवाय अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो. म्हणूनच, पतीने पत्नीची देखभाल केली पाहिजे आणि पत्नी नोकरी करत असली तरीही तिला पूर्वीच्या जीवनशैलीचा समान हक्क मिळणे गरजेचे असते. 

7. फौजदारी प्रक्रिया संहितेच्या कलम 125 मध्ये असे म्हटले आहे की जर पती / पत्नी उचित परिस्थितीमुळे स्वत: ला सांभाळू शकत नसेल तर तिला सन्मानाने जीवन जगण्यासाठी पुरेसे पोटगी दिले पाहिजे हे पतीचे कर्तव्य आहे.

8. सर्वोच्च न्यायालयाने असे म्हटले आहे की कोणतीही स्त्री मासिक उत्पन्न मिळविण्याच्या प्रयत्नात असूनही मिळणारी रक्कम तिच्या अटळ गरजा भागवण्यासाठी पुरेसे नसल्यास देखभालीचा दावा करु शकते.

9. सर्वोच्च न्यायालयाने हेही स्पष्ट केले होते की ‘स्वत: ची देखभाल करण्यास असमर्थ’ या अभिव्यक्तीमुळे एखाद्या स्त्रीने पोटगी किंवा देखभालीचा दावा करण्यापूर्वी पैशासाठी निराधार असणे आवश्यक नसते.

10. आणखी काही परिस्थितींमध्ये पती बेरोजगार असल्यासारखे पोटगी टाळण्यासाठी सबब म्हणून काम करत नाही. नोकरी करणारी बायको पतीकडून मुलाच्या देखभालीसाठी हक्क सांगू शकते.

11. काळानुसार बदल, देखभाल आणि पोटगी बाबांचे कायदे बदलू लागले आणि म्हणूनच घटस्फोटा नंतर भारतातील एक कामकाजी बाई तिच्या राहणीमानानुसार पोटगीची हक्कदार ठरु शकते जेणेकरून ती तिच्या लग्नाच्या घरात राहणारी जीवनशैली टिकवून ठेवू शकेल.

Written by Adv Sarika Khude

Rajgurunagar, Pune